Καποδίστρια, σχέδιο

Νομοθετικό πλαίσιο, το οποίο καθορίζει τη νέα διοικητική διαίρεση της Ελλάδας, όπως αυτή ισχύει από τις αρχές του 1998. Ειδικότερα, με τον νόμο 2539/1997 (ΦΕΚ Α’ 244/4-12-1997) για τη «Συγκρότηση της Πρωτοβάθμιας Αυτοδιοίκησης» περιγράφονται οι συνενώσεις των προηγούμενων Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) σε ευρύτερα σύνολα. Μέχρι τα τέλη του 1997 η διοικητική συγκρότηση της ελληνικής επικράτειας περιλάμβανε 51 νομούς και την περιοχή του Αγίου Όρους. Οι νομοί χωρίζονταν σε επαρχίες, στις οποίες ανήκαν 457 δήμοι και 5.318 κοινότητες της πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης. Σύμφωνα με τις αλλαγές που προβλέπει ο νόμος 2539/1997, οι επαρχίες καταργούνται (άρθρο 19, παράγραφος 1), ενώ η νέα πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση περιλαμβάνει 900 δήμους και 133 κοινότητες. Οι 747 από τους 900 δήμους προέρχονται από τη συνένωση άλλων δήμων και κοινοτήτων, δύο (2) προέρχονται από παλαιές κοινότητες που αναγνωρίστηκαν ως δήμοι και οι υπόλοιποι 151 είναι παλαιοί δήμοι που δεν υπέστησαν μεταβολή. Από τις 133 κοινότητες, οι 22 προέρχονται από συνένωση άλλων κοινοτήτων, ενώ οι υπόλοιπες 111 προέρχονται από παλαιότερες που δεν υπέστησαν καμία μεταβολή. Ο ίδιος νόμος (άρθρο 2, παράγραφος 10) θεσπίζει και την έννοια του «Δημοτικού ή Κοινοτικού Διαμερίσματος», δηλαδή μιας υποδιαίρεσης της ενιαίας εδαφικής περιφέρειας των νέων δήμων και κοινοτήτων. Όπως αναφέρουν τα διευκρινιστικά έντυπα του Υπουργείου Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης («Οδηγίες για τη διενέργεια εκλογών της 11/10/1998»), το Δημοτικό ή Κοινοτικό Διαμέρισμα αποτελείται από την εδαφική περιφέρεια και τον πληθυσμό κάθε δήμου ή κοινότητας που καταργήθηκε και συνενώθηκε και κάθε συνοικισμού που προσαρτήθηκε στους νέους ΟΤΑ. Αυτό όμως δεν ισχύει για τις περιπτώσεις συνένωσης δήμων και κοινοτήτων που πραγματοποιήθηκαν βάσει προηγούμενων νόμων (1416/84 και 1622/86). Οι πρώτες εκλογές για την ανάδειξη δημοτικών και κοινοτικών αρχών με τον νέο νόμο διενεργήθηκαν το 1998. Στο επίπεδο του νομού ισχύει ο θεσμός της Δευτεροβάθμιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης ο οποίος καθιερώθηκε με τον νόμο 2218/1994 (ΦΕΚ Α’ 90/13-6-1994). Οι διατάξεις του προβλέπουν τρεις κατηγορίες νομαρχιακών αυτοδιοικήσεων: α) σαράντα επτά (47) απλές νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις, οι οποίες περιλαμβάνουν την εδαφική περιφέρεια ενός νομού ή μίας νομαρχίας για την Αττική· β) τρεις (3) ενιαίες ή διευρυμένες νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις, οι οποίες έχουν περιφέρεια την εδαφική περιφέρεια περισσότερων από έναν νομούς ή από μία νομαρχίες για την Αττική· γ) επτά (7) νομαρχιακά διαμερίσματα των ενιαίων νομαρχιακών αυτοδιοικήσεων, καθένα από τα οποία έχει περιφέρεια την εδαφική περιφέρεια ενός νομού ή μίας νομαρχίας για την Αττική. Όπως προβλέπει το άρθρο 18 του προεδρικού διατάγματος 30/1996, οι αρχές των νομαρχιακών αυτοδιοικήσεων εκλέγονται ταυτόχρονα με τις αρχές της πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης. Η διοικητική διαίρεση της Ελλάδας ολοκληρώνεται με τον καθορισμό των δεκατριών (13) διοικητικών περιφερειών της χώρας, οι οποίες με τον νόμο 2503/1997 ορίζονται ως ενιαίες αποκεντρωμένες διοικητικές και προγραμματικές μονάδες του κράτους. Επομένως, οι διοικητικές περιφέρειες (Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, Κεντρικής Μακεδονίας, Δυτικής Μακεδονίας, Ηπείρου, Θεσσαλίας, Δυτικής Ελλάδας, Πελοποννήσου, Στερεάς Ελλάδας, Αττικής, Νήσων Ιονίου, Βόρειου Αιγαίου, Νότιου Αιγαίου και Κρήτης) δεν αποτελούν βαθμό τοπικής αυτοδιοίκησης αλλά αντιπροσωπεύουν το επίπεδο στο οποίο το κράτος ασκεί τον προγραμματισμό και τον έλεγχο. Επικεφαλής κάθε περιφέρειας είναι ο γραμματέας της, ο οποίος ορίζεται από την κυβέρνηση και –λανθασμένα, αλλά συχνά– αναφέρεται ως περιφερειάρχης. Όλες οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης χωρίζονται σε περιφέρειες, οι οποίες συμμετέχουν απευθείας στις αποφάσεις μέσω του Συμβουλίου των Περιφερειών, που δημιουργήθηκε το 1994. Η φιλοσοφία της νέας διοικητικής διαίρεσης της χώρας βασίζεται στην ιδέα ότι η τοπική αυτοδιοίκηση και γενικότερα η διοίκηση της χώρας θα γίνει πιο αποτελεσματική αν αφορά ευρύτερα γεωγραφικά σύνολα, στα οποία θα μπορούν να προγραμματιστούν και να εκτελεστούν έργα κατάλληλα για τις συγκεκριμένες ανάγκες των κατοίκων τους. Αυτό, άλλωστε, εκφράζει και η κατανομή των νομών στις διοικητικές περιφέρειες, η οποία διαφέρει αρκετά από την παλαιότερη κατανομή τους στα ιστορικά γεωγραφικά διαμερίσματα της χώρας. Το όλο σχέδιο προκάλεσε, πάντως, ισχυρές αντιδράσεις σε όλη την Ελλάδα, ιδιαίτερα στις περιοχές με έντονο αίσθημα τοπικισμού. Στιγμιότυπο από την παρουσίαση του σχεδίου «Καποδίστριας», που πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 1997 στο Ζάππειο Μέγαρο, παρουσία μελών της κυβέρνησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης (φωτ. ΑΠΕ). Το σχέδιο «Καποδίστρια» προκάλεσε ισχυρές αντιδράσεις σε όλη την Ελλάδα, ιδιαίτερα στις περιοχές με έντονο αίσθημα τοπικισμού (φωτ. απο την έκδ. «100+1 χρόνια Ελλάδα»)